/ از: محمد بن همامالدین محمد شیرازی هروی، خواندمیر
قاسم بن خواجه خورد درمیانی قاینی
۸ شعبان ۱۰۷۷ق.
ص ۳۹۷ - ۴۷۴.
یک، ۲۴۷ برگ، ۱۵/۷*۲۸/۶، سطور مختلف، ۱۰/۵*۱۲.
1
2
3
غرایب اسرار عالم آمال و امانی و عجایب اطوار خط اقبال و کامرانی شمهای از آثار قدرت آفریدگاری است... اما بعد نموده میشود که درین اوقات و اوان که به حسب مقتضیات دوران بنده فقیر و ذره حقیر خاندان امیر... از وطن مالوف و مسکن معروف یعنی دارالسلطنت هراه... سلوک طریق مسافرت اختیار نموده و به صوب بلده فاخره قندههار... منازل و مراحل پیموده به آستان سلطنت آشیان عالی مکانی رسید که آفتاب طلعت همایونش... [یعنی] معینالسلطنه ذوالخلافه ابوالمظفر سلطان بدیعالزمان میرزا... این هوس در سر و این آرزو به خاطر انور پیدا شد که به وسیله رسالهای خود را ذرهوار منظور نظر خورشید آثار خسرو عالی تبار گرداند و بعد از تامل و اندیشه طبع فکرت پیشه این اوراق را که مبنی است از غرایب بلاد و بحار و انهار و جزایر و جبال و ابار و عیون و مبتنی است بر بیان عجایب اشکال و اطوار بعضی آدمیان و جنیان و طیور و وحوش جهان بوقلمون در حیز تحریر کشید و تا اسم مطابق مسمی باشد موسوم به غرائب الاسرار گردانید... واقفان حقایق کارخانه آفرینش و عارفان دقایق صحایف دانش و بینش برین معنی اتفاق دارند که نصفی از کره زمین در بحر اعظم.
تا روز عاشوراء دیگر او را هیج کس نبیند دیگر در جزایر اصناف طیور غریبه الاشکال و الافعال بسیار است که بیان آن به طول انجامد و العلم عندالله المعبود من کل الموجود.
تمت الکتاب بعون الملک الوهاب فی تاریخ هشتم شهر شعبان المعظم سنه سبع و سبعون بعد الالف من الهجره النبویه علیه افضل الصلوات و اکمل التحیات. حرره العبد الضعیف النحیف الراجی الی رحمه الله الملک الهادی العبد الاقل الاثم قاسم بن خواجه خورد درمیانی القاینی اللهم اغفرلی و لوالدی و لجمیع المومنین و المومنات و المسلمین و المسلمات امین یا رب العالمین.
نوع خط:
تزئینات متن:
رکابه نویسی:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نسخ و نستعلیق.
عناوین و نشانیها شنگرف.
دارد.
فرنگی نخودی آهار مهره. با تهنقش (صلیبی که درون یک بیضی قرار گرفته و در طرفین آن دو حرف R و G نوشته شده است).
میشن مشکی ضربی. با ترنج و سرترنج و جدول. قطر: ۳/۹.
1
3
در دو برگ نونویس اول و آخر نام آن به صورت «مخمس مولوی قدس الله» و «مخمس مولوی روم» نوشته شده است.
رسالهها در متن و حاشیه نوشته شدهاند.
آغاز نسخه فهرست رسالهها و مطالب مجموعه و دستخط احمد گلچین معانی که نسخه را دیدد بود.
این یادداشتها در برگهای مختلف نسخه دیده میشود:
برگ ۲ر نام کتاب به صورت «جنگ ملا رومی» با قیمت آن به سیاق.
در دو ص ۴۵و ۴۶ معما به اسم محمدعلی، نام رساله بعدی مجموعه، تاریخ ۱۱۵۷ق، دعا برای رفع دشمن، اشعاری به خط احمد بن عطاءالله که تاریخ آن را سیاه کردهاند و جای ۴ یادداشت سیاه شده دیگر.
ص ۱۷۱ و ۱۷۲ دو سیاهه خرید، اشعاری به خط عطاءالله بن مصطفی.
ص ۱۷۴ دو رباعی به خط احمد.
ص ۲۰۸ نام رساله بعد و چند یادداشت سیاه شده. در همان صفحه با شنگرف نوشته شده: «تجربه الشنجرف».
مهر و نوشتههای ص ۳۰۰ سیاه شده است.
ص ۳۲۹ و ۳۳۰ یک نامه دوستانه و اشعاری در مدح پنج تن آل عبا در ۱۱۱۷ق (نام کاتب این اشعار به عمد سیاه شده است) و فهرست کتابهای کسی.
ص ۳۹۵ و ۳۹۶ یک رباعی به خط بزاز اصفهانی در ۱۲۴۷ق، یک رباعی به خط عبدالصمد بن عطاءالله در میانی و دو رباعی دیگر بدون اسم سراینده و نویسنده.
کسی در پشت طبله اول جلد صورت شمسه و تملکی که در آغاز نسخه تذکره دولتشاهی بوده را با مداد ترسیم کرده است.
جزوها ۸ برگی.
نسخه کامل است.
نشان صحاف در گوشه بالای سمت چپ ورق وسط هر جزو.
1
3
4
ص ۱۰ و ۳۵۷ و ۳۹۴ تملک محمدقاسم بن حسینعلی بیرجندی در ۱۱۰۹ق.
ص ۱۷۱ و ۱۷۲ مهر مستطیل «قال انی عبدالله ۲۱۲» (اثر این مهر در صفحات ۲۱۰ و ۲۵۹ و ۳۱۶ و ۳۲۹ و ۳۵۱ و ۳۵۷ و ۳۷۲ و ۳۹۵ و ۴۷۵ هم دیده میشود) و مهر بیضوی ناخوانا.
ص ۲۰۷ مهر مستطیل: «الهی عاقبت محمود گردان ۱۱۹۴» (همچنین ص ۳۳۴) و دو مهره سیاه شده دیگر.
ص ۲۰۸ دو مهر مستطیل به نقشهای: «ابن مصطفی و عطاءالله ۱۱۵۷» و «یا واهب العطیات».
ص ۲۷۷ و ۳۹۷ مهر شش گوش غیرمنتظم به نقش: «بنده آل محمدقاسم ۱۱۲۱».
در ص ۳۱۶ چهار بار اثر مهری بیضوی با نقش «الیس الله بکاف یا عبدالله ۱۱۹۸» کوفته شده است (و دو بار در ص ۳۳۶).
ص ۳۸۲ یک مهر مستطیل ناخوانا.
ص ۳۹۵ و ۳۹۶ مهر بیضوی: «عبده محمدحسن بن محمدکریم».
در دو ص ۴۵ و ۴۶ نقاشی شیر و خورشید با مداد و امضای عمل ابراهیم نقاش اصفهانی که جدید است.
ماخذ فهرست: جلد ۱/۲۹، صفحه ۴۱۹-۴۲۰.
گزارش شگفتیهای جهان که بر اساس هفت اقلیم مرتب شده است. این کتاب جز خاتمه روضه الصفا است و سه نسخه دیگر از آن در دست است: