/ از: محمدجعفر بن محمدعلی حقایق نگار خورموجی (۱۲۲۵-۱۳۰۱ق)
سید شکرالله بن محمدباقر طباطبایی بیدگلی کاشانی
سهشنبه ۱۶ جمادی الثانی ۱۲۹۴ق.
دو، ۱۳۵، ده برگ، ۱۳/۹*۲۱، ۱۵ سطر، ۸*۱۵.
1
2
3
الحمدلله الذی خلق اللوح و القلم و علم الانسان ما لم یعلم و الصلوه والسلام علی نوره الاتم و صراطه الاقوم... فذلک چون تخت و تاج سلطنت عظمی و خلافت کبری.
و سایه اقبال این خسرو بیهمال ستوده افعالش را که واسطه امن و امان مسلمانان است تا دیر سال پاینده و مخلد داراد بمحمد و آله الاشراف الامجاد سلام الله علیهم اجمعین.
تمت الکتاب بعون الملک الوهاب بید اقل السادات شکرالله خلفمر حمت و غفران پناه رضوانجایگاه علیین آرامگاه المرحوم المبرور الساکن فی دارالسرور المرحوم المغفور آقا میرزا محمدباقر الطباطبایی البیدکلی الکاشانی نورالله مرقده در یوم سهشنبه شانزدهم شهر جمادی الاخر هذه السنه ۱۲۹۴ سمت تحریر پذیرفت. از خوانندگان التماس دارم که بفاتحه یادم بفرمایند و چشم از عیوبات این کتاب بپوشانند و بدگوئی در حق راقم نفرمایند.
نوع خط:
تزئینات متن:
تزئینات نسخه:
رکابه نویسی:
نوع کاغذ:
تزئینات جلد:
نستعلیق.
عناوین در متن شنگرف، نشانیها مشکی.
بر فراز اسامی خاص خط مشکی.
موضوع مورد بحث هر صفحه در بالای آن صفحه به شنگرف نوشته شده است.
ابتدای نسخه در ۵ برگ فهرست مطالب کتاب درون جداول شنگرف و مشکی ساده به خط کاتب نسخه نوشته شده در روز سهشنبه ۱۶ جمادی الثانیه ۱۲۹۴ق (غ ر ص د).
دارد.
فرنگی شکری و نخودی آهار مهره. کاغذهای شکری با دو نوع تهنقش. یکی با سراسب و نقوش تزئینی دیگر که در وسط آن کلمه LESCHAL نوشته شده و دیگری با عبارت UNIVERSALFOOLSCAP در پایین و تاریخ1873 در بالا. کاغذهای نخودی رنگ هم دو گونه نشان تجاری PODGORA و ETTORE DE RITTER دارند.
گالینگور قهوهای. قطر: ۲/۲.
1
1
نسخه کامل است.
۱۰ برگ پس از کتاب سفید مانده است.
رکابهها چند کلمهای است و در وسط پایین صفحات نوشته شده.
جزوها ۸ برگی.
1
خریداری شده از هدایت ارشادی در تیر ۱۳۵۷ش.
نک: ذریعه، ۱/ ۷؛ فهرستواره، ۱/ ۱۶۲؛ مشار، ۱/ ۳۵؛ سنا، ۲/ ۵۲؛ نشریه نسخههای خطی، ۷/ ۹۶ - ۹۷ و ۵/ ۲۷۱؛ آستان قدس، ۳/ ۳۶۳ (در آن جا به اشتباه کتاب به میرزا جعفرخان مشیرالدوله منتسب شده است)؛ میکروفیلمهای دانشگاه تهران، ۱/ ۱.
ماخذ فهرست: جلد ۱/۲۹، صفحه ۳۰۲-۳۰۳.
تاریخ و جغرافی ایالت فارس و مختصری از دیگر مناطق جهان است: «به خاطر فاتر خطور نمود که سطری چند به عبارتی وجیز و ترتیبی لایق که محتوی بر زبده کیفیت مملکت فارس از دارالملک و بلوکات و قری و جزایر و مشاهیر بقاع و مساجد و مدارس دایر و سلاطین و حکام عظام و علماء و مشایخ و شعراء عالی مقام از بدو ظهور اسلام الی هذه الایام از این دیار بر سبیل اختصار و منطوی بر نخبه چگونگی ممالک ربع مسکون از قرار تحقیق تشخیص حکما و مهندسین فرنگستان... به رشته تحریر کشیده باشد.
مطالب کتاب از ابتدا تا برگ ۷۱پ درباره ایالت فارس است و پس از آن «ذکر ممالک ربع مسکون از قرار تحقیق و تشخیص حکماء و مهندسین ممالک فرنگستان». در خاتمه هم ذیل عنوان «ذکر شمهای از محاسن اوصاف و محامد قواعد سلطانی و بیان مجملی از مکارم اخلاق و قوانین معدلت آیین خاقانی» از ناصرالدین شاه (۱۲۶۴-۱۳۱۳ق) یاد و کتاب را بدو تقدیم میکند (۱۳۱پ - ۱۳۵ر).
بخش فارس کتاب این عناوین را دارد:
- ذکر مزیت این کشور و احادیث ماثوره از حضرت خیر البشر.
- ذکر حالات و کیفیات فارس.
- مشاهیر بقاع و مزارات.
- مدارس معروفه شیراز.
- ذکر سلاطین و حکام این مملکت.
- ذکر بعضی از وزراء عظام و علماء اعلام و مشایخ کرام و شعراء عالی مقام این دیار علی سبیل الاجمال و الاختصار.
- ذکر بلوکات و قراء مملکت فارس.
مولف در برگ ۵۳ر از اجدادش یاد کرده و نام برخی از آنها را بر شمرده است. به همین مناسبت چند سطری هم شرح احوال خود را میآورد که «از عنفوان شباب نوایر اشتغال را بر متابعت آباء و اجداد یعنی شیوه عاملی و مباشری اشتغال داشت و گاهی به معاشرت و مصاحبت اعیان و اخیار روزگار همت میگماشت؛ بلی اکثر اوقات به مطالعه کتب فارسی از تواریخ و سیر مواظبت مینمود». پس از آن از مشاغلش در شیراز (امارت دیوانخانه و تحصیلداری کل مالیات) یاد میکند.
کتاب ظاهرا در سال ۱۲۷۶ق نوشته شده است چه خورموجی در پایان بخش «ذکر سلاطین و حکام شیراز» نوشته: «در این سال که سنه هزار و دویست و هفتاد و شش هجری است به شوکت و اجلال در نهایت استقلال میگذرانند». در برگ ۹ر هم این تاریخ تکرار شده است.