شرحی است بر قصیده عینیه شیخ الرئیس ابن سینا. نویسنده این شرح پس از نقل هر یک یا دو بیت از ابیات قصیده، نخست با یک یا دو بیت پارسی آن را ترجمه کرده و سپس به شرح مضمون آن بیت، به عربی پرداخته به جز بیت آخر که ترجمه نکرده.
یادداشتهای کلی مربوط به اطلاعات توصیفی
آغاز، انجام، انجامه
1
متن يادداشت
هبطت الیک من المحل الارفع، اعلم ان الهبوط الانحدار و الاوراق البعیر الذی لونه لون الابل الاغیر و الحمامه الورقارء و المراد من الورقاء النفس الناطقه و المراد من هبوطها اتصالها بالبدن و تعقلها به تعلق التدبیر و التصرف... .
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر
مشخصات ظاهری
نوع خط:
مشخصات ظاهری
تزئینات جلد:
متن يادداشت
شکسته نستعلیق.
متن يادداشت
تیماج قهوه ای- داخل جلد قرمز-بدون مقوا.
یادداشتهای مربوط به نسخه موجود
خصوصیات نسخه موجود
1
خصوصیات نسخه موجود
1
خصوصیات نسخه موجود
1
خصوصیات نسخه موجود
2
متن يادداشت
در فاصله اثبات الواجب و شرح حنفی ۲ صفحه سفید است که در شماره گذاری صفحه ها محسوب گردیده.
متن يادداشت
این نسخه دیباچه و خطبه ای ندارد. بیت آخر قصیده عینیه (قانعم برد جواب ما انا سائل) آمده ولی ترجمه و شرح ندارد.
متن يادداشت
در آغاز نقل عبارت متن، کاتب(قوله) یا (قال المنصف) ننوشته و جای آن را سفید گذارده.
متن يادداشت
بر کنار صفحات شرح حنفی حاشیه هایی با نشان (منه رحمه الله) و حاشیه هایی بدون نشان نوشته شده.
یادداشت منشاء
تملک و سجع مهر
3
متن يادداشت
بر پشت نخستین برگ دفتر چند یادداشت کوچک و چند مهر دیده می شود که نقش آن «خاک ره شاه شهیدان حسین» است.
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر
يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع
فهرست ماخذ: مجلد سوم، صفحه ۲۵۲۵-۲۵۲۷
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده
متن يادداشت
یادداشتی نیز از مرحوم تنکابنی «مالک قبلی نسخه» هست متضمن فهرست رساله های این دفتر و او در این یادداشت نیز مولف شرح اثبات الواجب را (نامعلوم) نوشته.
متن يادداشت
۲۰ شعر فارسی که در ترجمه ۲ بیت عربی قصیده، در این شرح به ترتیب اشعار قصیده آمده نقل می گردد:
متن يادداشت
نزول کرد به نزدت ز عالم بالا/ ز آشیانه عزت کبوتر ورقا
متن يادداشت
نهان ز دیده هر عارف از کمال ظهور/ عجب چگونه بود هم نهان و هم پیدا
متن يادداشت
وصول او نه به طوع و بسا که روز فراق/ برآورد ز تألم فغان و واویلا
متن يادداشت
چه باز داشت و را پای بند جسمانی/ ز اوج عالم علو و مقام او ادنا
متن يادداشت
درین مضیق همی بود تا که شد نزدیک/ اوان رحلت او سوی آن وسیع فضا
متن يادداشت
وداع کرد و در آن خاکدان تیره گذاشت/ کسی که وقت سفر پیروی نکرد ورا
متن يادداشت
چه لحن ها که سرائید چون مشاهده کرد/ هر آنچه دیده نمی دید بعد کشف غطا
متن يادداشت
فراز کنگره کبریا ندارد داد/ که علم رهبر مرد است تا رسد اینجا
متن يادداشت
ز بهر چیست فرود آمدن ز جای بلند/ بسوی پستی دلگیر و جای جان فرسا
متن يادداشت
نخست عار همی بودش انس می نگرفت/ گرفت الفت به آخر درین خراب بنا
متن يادداشت
گمان بردم که فراموش کرد آن عهدی/ که داشت خرم خوش با مجاوران هما
متن يادداشت
چو شد ز گلشن روحانیان ز بد و حدوث/ بخه ای که نمی روید از زمینش گیا
متن يادداشت
چنان ز گلشن جسمانی اندرو آویخت/ علاقه بدو می شد مقیم کهنه سرا
متن يادداشت
ز یاد عهد قدیم آن چنان بگرید زار/ ز اشک دیده خونین روان کند دریا
متن يادداشت
شد است نوحه سرا بر سرا که می فرسود/ گه از دبور و شمال و گه از جنوب و صبا
متن يادداشت
نزول او اگر از بهر حکمت است که او/ حلول می نکند در ضمیر هر دانا
متن يادداشت
دگر تعلق او لازمست تا شنود/ هر آن سخن که نمی کرد پیش از این اصغا
متن يادداشت
و دیگر آنکه بدبند نهان هر دو جهان/ پس ای سلیم کنون حاجتش نکرد روا ،(در بیت ۱۸ «سلیم» گویا تخلص گوینده ابیات فارسی است.)
متن يادداشت
زمانه راه زد{و} نقد او ربود چنانک/ طلوع اوست محال از پس غروب و فنا
متن يادداشت
وجود او بیقین گویا که برقی بود/ که جست باز نهان شد به نور خود گویا