بنابراین در هنگام تالیف تذکره نصرآبادی (در سالهای ۱۰۸۳-۱۰۹۲ق.) اوائل جوانی شاعر بوده و شاید نسخه این کتابخانه که در ۱۱۲۸ق. نوشته شده در زمان حیات شاعر نگارش یافته باشد.
متن يادداشت
اصل دیوان در ح ۱۵۷۰ بیت است.
یادداشتهای کلی مربوط به اطلاعات توصیفی
آغاز، انجام، انجامه
1
متن يادداشت
اگر قهرت فرو ریزد ز هم بنیاد افسرها/ شود آتش فشان بر فرق شاهان آب گوهرها
یادداشتهای مربوط به عنوان و پدیدآور
متن يادداشت
مولف از سبک اشعار و دیوانش معلوم میشود که از شعرای دوره صفوی و امامی مذهب بوده، در مآخذ و تذکرههایی که در دست نگارنده میباشد به نام و آثار شاعر حمید تخلص دست نیافتم جز در ص ۱۹۲ تذکره نصرآبادی تذکره نصرآبادی که گوید: «حمید ای همدانی از نجبای آن ولایت است، در تحصیل کمال سعی وافی بعمل آورده، در این اوقات بفکر شعر افتاده، این بیت از او است:
متن يادداشت
هزار گل دمد از خاک در مقابل تو/ توهم ز جوهر خاکی کجاست حاصل تو
متن يادداشت
بدبختانه اشعار ردیف واو از این نسخه دیوان افتاده و این بیت اگر جزء دیوان بوده از میان رفته است. ولی این بیت که همدانی بودن حمید را میرساند در ص ۳۰ وجود دارد:
متن يادداشت
حمید این همدانی که بینی و این خلق/ بود هشت و لیکن بهشت شداد است
یادداشتهای مربوط به نشر، بخش و غیره
متن يادداشت
نویسنده از خود نام نبرده.
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر
مشخصات ظاهری
نوع خط:
مشخصات ظاهری
تزئینات نسخه:
مشخصات ظاهری
نوع کاغذ:
مشخصات ظاهری
تزئینات جلد:
متن يادداشت
شکسته نستعلیق خوب نگارش یافته.
متن يادداشت
همه برگها مجدول به طلا و لاجورد و شنگرف گردیده و حواشی بسیاری از آنها به طرزی خاص با رنگهای گوناگون نقاشی ظریف شده.
متن يادداشت
دولت آبادی.
متن يادداشت
تیماجی.
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر
يادداشت هاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع
ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه ۱۵۰۷-۱۵۰۸.
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده
متن يادداشت
از مندرجات دیوان حمید چنین استفاده میشود که شاعری عاشق پیشه و درویش مسلک و امامی مذهب بوده و غزلیات دیوان لسان الغیب حافظ شیرازی را سرمشق قرار داده و بیشتر از غزلیات خود را به همان وزن و قافیه ساخته و شاید بتوان گفت که از شعرای غزل سرای خوب ق ۱۱ق. ایران حمید میباشد و نگارنده را گمان این است که حمید نام محبوب شاعر بوده نه نام خود وی.
متن يادداشت
فردهای زیرین را برای نشان دادن طرز فکر و برهان گفتههای خود از دیوان وی در اینجا میآوریم.
متن يادداشت
ص ۲۱
متن يادداشت
حمید از جاده افتادگی بیرون قدم مگذار/ بغیر از خاکساری هر چه هست از وضع ما دور است
متن يادداشت
ص ۲۸
متن يادداشت
دل یکی مهر یکی عشق یکی حسن یکیست/ دلرباینده نگاه تو بصد رنگ چراست
متن يادداشت
ص ۳۰
متن يادداشت
آنزمان مست شوم از کرم دوست حمید/ که می مرحمت از ساقی کوثر گیرم
متن يادداشت
ص ۳۸
متن يادداشت
گر شوی خاک درین راه چنان باش حمید/ کز تو بر هیچ دلی گرد کدورت نرسد
متن يادداشت
ص ۴۴
متن يادداشت
بر تو حمید فرصت هرگز کسی نیابد/ تا از فتادگیها بر خود حصار داری
متن يادداشت
ص ۵۱
متن يادداشت
هرگز نکرده است کسی بد بمن حمید/ در عالم آنچه دیدهام از خویش دیدهام
متن يادداشت
ص ۵۵
متن يادداشت
آبی که خضر یافت ازو عمر جاودان/ آن آب نیست آب بقا بلکه آبروست
متن يادداشت
ص ۶۰
متن يادداشت
بامیدی که نهد بر سر من پای حمید/ میشوم خاک که بازیچه طفلان خاکست
متن يادداشت
ص ۶۴
متن يادداشت
حمید اندیشه کن خاصیت تیر قضا دارد/ از آن آهی که ما را از دل غمناک برخیزد
متن يادداشت
ص ۸۰
متن يادداشت
ای که کرده جان نثار راه جانان غم مخور/ میدهند آخر ترا اجر شهیدان غم مخور
متن يادداشت
ص ۱۲۰
متن يادداشت
گشت در مسلخ عشق عاقبت کار حمید/ شرحه شرحه دلم از دست بت قصابی
متن يادداشت
ص ۱۳۰
متن يادداشت
باز از نو بسر افتاد هوای دگری/ آشیان مرغ دلم بست بجای دگری
متن يادداشت
ص ۱۳۵
متن يادداشت
شد حمید از عشق شوخی صاحب طرز سخن/ بلبل ما خوشنوا از خوبی گلزار شد
متن يادداشت
ص ۱۵۸
متن يادداشت
یک شب هجر تو را هرکه بسر برد و نمرد/ چون بماند شب دیگر دل دیگر دارد
متن يادداشت
با حذر باش حمید از شرر آه دلم/ شمع من روشنی از محفل دیگر دارد
متن يادداشت
نسخه دیگری از دیوان حمید را در کتابخانهای سراغ ندارم.
متن يادداشت
این نسخه شامل غزلیات و رباعیات و فردهایی از حمید میباشد. قصیدهای در مدح حضرت مولی امیرالمومنین علی (ع) محمدتقی نام انشاء و به خط خود نوشته و ص ۵۶-۵۹ و ۶۲ و ۶۳ و ۷۲ و ۷۳ نسخه شامل آن است بدین بیت شروع میشود (ص ۶۲ نسخه):
متن يادداشت
دیگر در آتش است دل من سپندوار/ وقت است کرمگر جهم از جای چون شرار
متن يادداشت
و ظاهر این است که تمام نسخه به خط همین محمدتقی است (شاید که این شاعر محمدتقی مازندرانی معاصر نصرآبادی باشد که در ۱۱۰ تذکره وی نامبرده شده و گوید ملازم پادشاه حیدرآباد است)، در حاشیه ص ۹، ۴۴، ۵۰ (و متن ص ۱۶۶، ۱۷۲ اشعاری از صالحی تخلصی که به قرینه ترکی بودن اشعار نگارش یافته در حاشیه از شعرای ترک نژاد بوده، نگاشته شده و شاید خط خود صالحی باشد و در ص ۱۷۳ غزلی از مینای شاعر و پس از آن بر شش برگ از هشت برگ کاغذ فرنگی که به این نسخه الحاق گردیده اشعاری از جامی و حافظ و غیره (ص ۱۷۴-۱۸۴ نسخه) نگارش یافته است.