مقایسهی روایت حفص با دو روایت حمزه و دستیابی وجوه ترجیح هریک بر دیگری در دو جزء اول
[پایان نامه]
/ محبوبه عبداله زاده
؛ استاد راهنما: حمیدرضا مستفید
: دانشگاه قرآن و حدیث (پردیس تهران)
، ۱۳۹۴
۱۲۹ ص.
: نمودار، جدول
کتابنامه: ص.۱۱۵ -۱۱۹؛ همچنین به صورت زیرنویس
کارشناسی ارشد
علوم قرآن و حدیث
۱۳۹۴/۱۲/۲۶
۱۷/۵
«شیخ طوسی» در «الرجال»، «خوئی» در «معجم رجال الحدیث»، «سید محسن امین» در «أعیان الشیعه»، «الدانی» در «التیسیر»، «ذهبی» در «معرفه القراء الکبار»، «حمزه» را از یاران و شاگردان امام صادق۷ معرفی کردهاند. سند قرائت حمزه از یک طریق بلا واسطه به امام صادق۷ و از دو طریق با یک واسطه به امیرالمومنین۷ میرسد. همچنین شیخ طوسی «حفص» را نیز جزو صحابه امام صادق۷ معرفی کرده است و روایت حفص از طریق «عاصم»، با یک واسطه به امیرالمومنین۷ میرسد. در یکی از کتب اهل سنت از امام صادق۷ در تأیید قرائت حمزه بهجز ده مورد ـ که آن ده مورد در روایت ذکرشده است ـ آمده است؛ که نهتنها در مورد روایت حفص، بلکه در مورد هیچ قرائت و روایتی، روایت موید قرائت و روایت قران از سوی معصومین: وجود ندارد. اغلب علمای علم قرائت، حمزه را تحسین کردهاند اما عدهای قرائت وی را مورد نکوهش قراردادند و ازآنجاییکه به نظر میرسد دلیل این نکوهش، تکلف در قرائت وی درزمینهٔ قواعد و اصول قرائت بوده است و خود حمزه از تکلف در قرائت نهی میکرده است، گویا این موارد از جانب راویان قرائتش واردشده است. در مورد حفص نیز، عدهای وی و روایتش را مورد نکوهش و عدهای دیگر آن را ستودهاند. قرائت حمزه توسط سلیم که بهترین شاگرد وی بود، به خلاد و خلف روایتشده است. «شیخ طوسی» در «الرجال»، «خلاد» را جزو صحابه امام صادق۷ و در «فهرست کتب الشیعه» وی را صاحب کتاب در مذهب شیعه معرفی کرده است که وی از وثاقت در نزد شیعه برخوردار بوده است. دومین راوی حمزه، «خلف» است که عدهای او را مذموم و عدهای دیگر وی را تأیید کردهاند. در بخش فرش الحروف از میان بیستوپنج کلمه در این دو جزء، به ترجیح قرائت حمزه در هفت مورد و ترجیح روایت حفص در دوازده مورد دستیافتیم و در شش مورد بعدی به نظر میرسید که وجه ترجیحی وجود نداشته باشد. همچنین در بخش اصول و قواعد حمزه نیز در یازده قاعده، به هفت مورد ترجیح حفص، یک مورد ترجیح حمزه دستیافتیم و در سه مورد ترجیحی نیافتیم. در مواردی که بررسی کردیم وجوه ترجیح قرائت ارجح در مقایسه عبارت بود از: فصاحت بیشتر قرائت ارجح، تناسب بیشتر آن با آیات و عبارات قبل و بعد موضع اختلاف و قرینه از آیات دیگر قران و یا روایات معصومین، سازگاری بیشتر آن با عقاید شیعه، موافقت آن با رسم المصحف، قواعد و استعمال عرب و قرائات تفسیری، رعایت اصل و ...
حفص بن سلیمان،۱۸۰ - ۹۰ ق. علوم قرآنی -- مطالعات تطبیقی
حمزه بن حبیب بن عماره، ۸۰ - ۱۵۶ق. علوم قرآنی -- مطالعات تطبیقی