عنوان

ارزیابی دیدگاه شیخ طوسی درباره ی مسئله ی احباط

پ۲۹۴۶۲

per

ارزیابی دیدگاه شیخ طوسی درباره ی مسئله ی احباط

سجاد چوداری خسروشاهی

الهیات و علوم اسلامی

۱۴۰۲

۱۰۵ص.

سی دی

کارشناسی ارشد

فلسفه و کلام اسلامی

۱۴۰۲/۰۶/۲۲

چکیده :مسئله احباط یکی از مسائل بسیار مهم و مورد توجه در ذیل بحث معاد است. در اصل پذیرش این مسئله اختلاف آرائی بین متکلمان است که آیا احباط واقعا وجود دارد یا خیر؟در قرآن کریم آیاتی وجود دارد که دلالت بر وجود و آیاتی وجود دارد که دلالت بر عدم وجود احباط میکند. موافقان نظریه احباط و منکرین آن هرکدام برای خود ادله عقلی و نقلی قابل توجهی ارائه میکنند. از جمله موافقان مهم مسئله ی احباط معتزله میباشد. آنان بر اساس اصل وعد و وعید به مسئله ی احباط معتقد هستند. بیشتر متکلمین معتزله بر این باوراند که تنها گناهان کبیره موجب احباط میشوند. آنان مرتکب گناه کبیره را فاسق میشمارند و منزلتی میان کفر و ایمان میدانند و چون بدون توبه بمیرد گرفتار عذاب جاودان میدانند.از جمله ی مخالفین مهم مسئله ی احباط متکلمین امامیه هستند. طبق عقیده ی شیخ طوسی نه ثواب، عقاب را از بین میبرد و نه معصیت ،طاعت را و هرگاه کسی سزاوار ثواب گردد هیچ گناهی به جز شرک این شایستگی را از میان نمیبرد و چون کسی مستحق کیفر الهی گردد تنها تفضل خداوند میتواند موجب بخشش وی باشد. شیخ طوسی در این زمینه میفرماید برابر اصول منطق،یک چیز تنها در صورت ضد بودن با چیز دیگر آن را نفی میکند و از بین میبرد. طاعت و معصیت از آن رو که از یک جنس هستند (هردو فعل اند) ضد یکدیگر نیستند و از این جهت است که هر کاری که به عنوان طاعت انجام گیرد،رواست عنوان معصیت نیز به خود بگیرد. ثواب و عقاب نیز چنین است. با ارزیابی سخنان جناب شیخ چنین مستفاد میشود که میتوان تحابط عمل را با استناد به آیات قرآن در مواردی قبول نمود و با توجه به وجود آیات و روایات فراوان در زمینه احباط، نمی‌توان به‌طور مطلق، قول به احباط را باطل دانست.از میان اقوال مثبتان احباط، قول ابوعلى که قائل به حبط مطلق بوده، باطل است؛ چراکه مستلزم ظلم بر بندگان است، لکن قول ابوهاشم که موازنه را مطرح کرده، با تغییر مبناى بحث، می‌توان آن را فی‌الجمله پذیرفت.آنچه از احباط در میان متکلمان مطرح شده، معناى ظاهرى آن است، لکن بطون حقیقى آن، در فلسفه و عرفان مطرح شده است و فیلسوفانى چون ملاصدرا و علامه طباطبایى توانسته‌اند دقائق و ظرایف این بحث را تبیین کنند.در این تحقیق با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و به صورت کتابخانه ای به بیان نکته نظرات متکلمین فرق اسلامی پرداخته و نظریات و ادله ی آنان را مطرح کرده و بررسی خواهیم نمود.

The concept of divine frustration constitutes a significant and contentious topic within the realm of theological discourse. Central to this debate is the question of whether divine frustration truly exists. Some theologians, like Sheikh Tusi, dismiss the necessity of a detailed clarification regarding its workings, while those who acknowledge the presence of divine frustration differ in their interpretations of its characteristics. The Quran contains verses that appear to support both the existence and non-existence of divine frustration, contributing to the theological divide. Proponents and opponents of the concept each present compelling rational and scriptural arguments. Among the proponents, the Mu'tazilites hold a prominent position.They assert a direct correlation between divine frustration, promise, and threat principles. Most Mu'tazilite theologians contend that only major sins result in divine frustration, considering the perpetrator a transgressor, straddling the boundary between disbelief and faith, and subject to eternal punishment in the absence of repentance. In contrast, a significant opposing viewpoint is championed by Twelver Shia theologians. According to Sheikh Tusi's doctrine, neither rewards nor punishments remove the individual from the divine decree; only God's grace can grant salvation. Drawing upon principles of logic, Sheikh Tusi argues that one can negate and nullify an attribute or action only when it is diametrically opposed to another attribute or action. Since both fall within the same category of actions (both are verbs), labelling an act as obedience necessarily entails that it is not disobedience, and vice versa. Rewards and punishments exhibit a similar relationship. This research employs a descriptive and analytical methodology, relying on library-based resources, to elucidate the differing perspectives of Islamic theologians on divine frustration. By evaluating the words of Mr. Sheikh, it is useful that the action can be accepted by referring to the verses of the Qur'an in some cases, and due to the existence of many verses and traditions in the field of discouragement, it is not possible to absolutely consider the promise to be discouraged as invalid. Ahabat, the saying of Abu Ali who believed in Ahabat is invalid. Because it requires oppression of the servants, but Abu Hashim's statement which has been raised by the muzna, by changing the topic of the discussion, I can accept it in general. It has been raised and philosophers such as Mulla Sadra and Allameh Tabatabai have been chosen to explain the nuances of this debate.It presents their arguments and evidentiary support and conducts a comparative analysis to shed light on the nuances and intricacies of this theological conundrum.

An Assessment of Sheikh-tusi View on Ehbaat

‏چوداری خسروشاهی،

‏سجاد

تهیه کننده

‏‏عباس زاده،

علیزاده،

‏عباس

سعید ‏

استاد راهنما

استاد مشاور

‏تبریز