کتابخانه مدرسه علمیه عالی نواب

کتابخانه قدیمی مدرسه:

از کتابخانه‌های مهم مدارس علمیه مشهد کتابخانه جامع مدرسه نواب بود که همزمان با احداث مدرسه تأسیس شد. رکن‌الدین همایون فرخ درباره این کتابخانه چنین می‌نویسد:

میرزا صالح رضوی .... پس‌ازاینکه بنای مدرسه‌اش به پایان رسید کتابخانه بزرگی برای مدرسه تأسیس کرد، به‌طوری‌که نوشته‌اند، میرزا صالح تازنده بوده است تعداد قابل‌توجهی کتب مخلوط و نفیس برای کتابخانه مدرسه خریداری و وقف کرد. [1] 

آیت‌الله خامنه‌ای درباره کتابخانه قدیمی مدرسه نواب چنین می‌نویسند:

این کتابخانه در حال حاضر مهم‌ترین کتابخانه مدارس علمیه مشهد است، زیرا علاوه بر زیادی تعداد کتاب‌های آن نسبت به کتابخانه‌های مدارس دیگر، تعدادی کتاب خطی نفیس در این کتابخانه موجود است که برخی از آن‌ها تاکنون به طبع نرسیده و در بعضی از آن‌ها خط علمای بزرگ شیعه وجود دارد. امتیاز دیگر این کتابخانه به تنوع کتاب‌های آن است، چراکه از بیشتر موضوعات و علوم مانند فلسفه، طب، ادبیات، فقه، و حدیث نوشته‌شده است.[2]

پس از شهریور1320ش. طلاب به‌مانند سابق به مدارس قدیمی راه یافتند و موقوفات مدرسه‌های مزبور در اختیار متولیان قرار گرفت. مرحوم نوقانی [3] به سمت تولیت مدرسه معین شد و به ترمیم خرابی‌های دوران فترت پرداخت و کم‌کم عده‌ای از طلاب جوان زیر نظر ایشآنکه اهتمام خاصی به تربیت آنان و نتسیق امور مدرسه داشت در حجرات مدرسه سکنی گزیدند و ضمناً کتابخانه که گرد نسیان گرفته بود موضوعیت پیدا کرد. مراجعه طلاب به کتابخانه زیاد شد و چون خود آن مرحوم به سبب کثرت مشغله فرصتی برای رسیدگی به کتابخانه نداشت از بنده برای اداره کتابخانه دعوت فرمود. این‌جانب ابتدا کتاب‌ها را به‌اصطلاح عرض دیده و ضمن آن به عده‌ای از مخطوطات برخورد کردم که مورد تجاوز موریانه شده ولی خوشبختانه هنوز از جلد و حواشی و لفافه داخلی به صفحات اصلی راه نیافته بود که با گردگیری و احتیاطات لازم این خطر برطرف شد، قسمتی از کتاب‌ها که احتیاج به اصلاح داشت صحافی و تجلید نموده و اوقاتی برای استفاده عموم اختصاص یافت. [4]

استاد شانه‌چی سپس اصلاحاتی در مورد مکان کتابخانه و شیوه اداره آن به وجود آورد و موفق شد با تهیه کتاب‌های زیادی برای این کتابخانه و نیز انتقال برخی کتاب‌های نفیس خطی امانتی بر حجم کتاب‌های آن بیفزاید. وی سپس فهرست جامعی از دو هزار جلد کتاب خطی نفیسی که در کتابخانه نواب بود تهیه کرد که توسط انجمن آثار ملی چاپ و منتشر شد.

[1]. کتاب و کتابخانه‌های شاهنشاهی ایران از صدر اسلام تا عصر کنونی، ص 144.

[2]. گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیه مشهد، ص 56.

[3]. ظاهراً شکل درست نام خانوادگی آن مرحوم«نوغانی» است که در برخی منابع به‌صورت«نوقانی» آمده است.  

[4]. مدیرشانه چی، کاظم«مدرسه قدیمه نواب»، نامه آستان قدس رضوی، دوره هفتم، شماره اول، 1346، ص 108.